Podmalówka
Podmalówka to pierwsza warstwa farby położona na gruncie, podrysowaniu (o ile jest) i bezbarwnej imprimiturze (o ile jest), tworząca podkład pod kolejne warstwy malarskie.
Podmalówki i pozostałe warstwy wpływają na ostateczny efekt kolorystyczny obrazów, a dzieje się tak dzięki odmiennym właściwościom kryjącym farb, które mogą być kryjące, półprzeźroczyste i przeźroczyste (laserunkowe). Ilość warstw zależy od techniki, przewidywanego efektu artystycznego, upodobań malarza – może być jedna, a może być ich bardzo wiele. Ilość, grubość i właściwości warstw malarskich ukazują przekroje (stratygrafia).
W szerokim ujęciu za podmalówkę można uznać również monochromatyczne podkłady nanoszone na całą powierzchnię obrazu, a zatem także martwy kolor oraz barwioną imprimiturę (która wówczas pełni rolę nie tylko izolacji gruntu i zabezpieczenie podrysowania, jak bezbarwna, ale wpływa również na tonację kompozycji).
Zazwyczaj jednak terminem podmalówka określa się kolorowe podkłady nakładane pod poszczególne obszary barwne kompozycji. Nie muszą one posiadać tego samego koloru, co wierzchnie warstwy malarskie. Odmianą podmalówki o innym kolorze niż kolejne warstwy farby jest verdaccio, jego rolą było nadanie chłodnego tonu cieniom i półcieniom w partiach karnacji.
Oto kilka innych przykładów, w których ostateczny efekt kolorystyczny obrazu zależy od zabarwienia podmalówki oraz układu i właściwości kolejnych warstw malarskich.
Fiolet i jego odcienie powstawały w dawnym malarstwie poprzez utarcie pigmentów lub barwników niebieskich z czerwonymi, bądź poprzez nałożenie błękitnej, przeziernej warstwy farby na czerwoną podmalówkę (lub odwrotnie). W obrazie Tycjana „Rodzina Vendramin adoruje relikwie krzyża”, 1540-45 z National Gallery w Londynie (na ilustracji powyżej), kolor ciemnopurpurowej szaty Andrei Vendramina (starszy mężczyzna dotykający ołtarza) powstał w dwóch warstwach: na ciemnoczerwonej podmalówce leży mieszania pigmentów złożona głównie z azurytu i czerwonego barwnika organicznego. Kolor półprzeźroczystej wierzchniej warstwy podbity jest intensywną barwą podmalówki.
Bogaty modelunek światłocieniowy w technice olejnej powstawał dzięki wielokrotnemu nałożeniu laserunków na kryjący podkład (podmalówkę). To odcień podmalówki nadawał tonację plamie barwnej, o ile kolejne warstwy były przezierne. Laserunki z czerwieni organicznej (kermes lub koszenila) nałożone na podmalówkę z bieli ołowiowej nadawały chłodny odcień modelowanemu obszarowi (patrz: Tycjan „Bachus i Ariadna”); takie same laserunki nałożone na podkład o czerwonym lub różowym odcieniu nadawały plamie barwnej ciepły odcień (patrz Lorenzo Lotto, „Św. Katarzyna”).
Tycjan, „Bachus i Ariadna”, 1520-1523, National Gallery, Londyn; układ warstw malarskich na próbce pobranej z czerwonego płaszcza Bachusa; na podkładzie z bieli ołowiowej leży modelunek z czerwonego barwnika organicznego (niebieska warstwa na dole to niebo, bowiem Tycjan namalował Bachusa na wcześniej ukończonym pejzażu).
Lorenzo Lotto, „Św. Katarzyna”, 1522, National Gallery of Art, Waszyngton i układ warstw malarskich na próbce pobranej z czerwonej sukni świętej w partii zacienionej (podmalówka to gruba warstwa na gruncie, mieszanina bieli ołowiowej z vermillionem).
Niekiedy podmalówki służyły jedynie jako baza dla farb wierzchnich. Farby złożone z tańszych pigmentów stanowiły ekonomiczną bazę dla kosztowniejszych, przykładem mogą być niebieskie podmalówki kładzione pod najdroższy w dawnym malarstwie pigment – ultramarynę naturalną.
Giovanni Bellini i Tycjan, „Uczta bogów”, 1514/1529, National Gallery of Art, Waszyngton; układ warstw malarskich na próbce pobranej z nieba, podmalówką pod ultramarynę naturalną jest tu azuryt z bielą ołowiową.
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead