Pentimento
Pentimento to włoskie słowo oznaczające skruchę, żal i pokutę. Co ma ono wspólnego z malarstwem? Otóż, terminem pentimento (w liczbie mnogiej pentimenti) określa się zmianę lub zmiany dokonane przez malarza podczas pracy nad obrazem. Nie zawsze wynikają one jednak z żalu wynikającego ze źle wykonanego dzieła i skruchy przy jego poprawianiu. Pentimenti mogą bowiem wynikać ze zmiany koncepcji, czy to artystycznej, czy to ikonograficznej.
Johannes van Eyck, „Małżeństwo Arnolfinich”, 1434, National Gallery, Londyn; fragment reflektogramu w podczerwieni
Pentimenti są zazwyczaj ukryte przed oczami widzów, znajdują się bowiem pod warstwą bądź warstwami farby nałożonymi na poprawiany fragment kompozycji. Dowiadujemy się o ich istnieniu, gdy wierzchnie farby ulegną przetarciu lub podczas badań fizykochemicznych (ukazują je np. rentgenogramy lub badania w podczerwieni).
Reflektogram w podczerwieni ukazał zmiany w ułożeniu ręki Arnolfiniego na słynnym portrecie namalowanym w 1434 roku przez Johannesa van Eycka (patrz il.: fragment z dłonią w pozycji pierwotnej i poprawionej). Nieco bardziej zaawansowane, współczesne badanie w podczerwieni (SWIR) ujawniło podrysowaną półkę na dzbanki i wiklinowy kosz w „Mleczarce” Johannesa Vermeera; elementy te Vermeer naszkicował, ale nigdy ich nie wykończył, malując na nich pustą ścianę.
Johannes Vermeer, „Mleczarka”, ok. 1660, Rijksmuseum, Amsterdam; analiza w podczerwieni (SWIR)
Johannes Vermeer, „Dziewczyna czytająca list”, 1657-1659, Gemäldegalerie, Drezno – przed i po konserwacji
Jednak zamalowanie obrazu przedstawiającego Amora w „Dziewczynie czytającej list” tego autora z Drezna nie można określić mianem pentimento. Malowidło w tle zniknęło w wyniku późniejszych działań restauratorów, a nie poprawki dokonanej podczas pracy. W takim przypadku mówimy o nieautorskim przemalowaniu. Przemalowaniem jest również ingerencja jakiej dokonał Tycjan "modernizując" "Ucztę bogów" Giovanniego Belliniego. Jak wyglądał lasek w tle, za postaciami w pierwotnej wersji pokazuje rentgenogram obrazu.
Giovanni Bellini, Tycjan, „Uczta bogów”, 1514/1529, National Gallery of Art, Waszyngton – obraz i jego rentgenogram
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead