Desco da parto (taca porodowa)
Desco da parto (l.m. deschi da parto) to włoska nazwa popularnej w piętnastowiecznej Toskanii tacy porodowej, na której podawano położnicy drobne upominki i poczęstunek. Jednak to sama taca była najcenniejszym prezentem, po wręczeniu podarunków zawieszano ją na ścianie i przechowywano jako pamiątkę po narodzinach pierworodnego bądź innych potomków. Taca porodowa ufundowana z okazji narodzin Lorenza de Medici w 1499 roku jest świetnie zachowana, co świadczy, że była traktowana jako cenny przedmiot związany z historią rodziny. W chwili śmierci Lorenza znajdowała się w jego prywatnej sypialni (il. poniżej).
Giovanni di ser Giovanni Guidi, zwany Lo Scheggia, desco da parto z przedstawieniem „Triumfu Sławy”, taca ufundowana z okazji narodzin Lorenza Medici i wręczona jego matce Lucrezii Tornabuoni w 1499 roku; średnica 75,2 cm, tempera, srebrne i złote płatki na desce, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Szczęśliwy poród był ważnym wydarzeniem, po którym następowała ceremonia wręczenia darów. Do sypialni matki i noworodka wkraczał orszak, a to, jak mogła wyglądać taka uroczystość pokazuje desco da parto malowane przez Masaccia w latach 20. XV wieku (patrz il). Wnoszący prezenty mężczyźni poprzedzeni są trębaczami i sztandarami, a wokół położnicy krzątają się kobiety zajmujące się i nią, i dzieckiem. W bogatych domach kobieta po porodzie odpoczywała i przyjmowała gości albo w udekorowanej sypialni, albo w reprezentacyjnej camera grande.
Masaccio, desco da parto z orszakiem zmierzającym do położnicy, lata 20. XV wieku, deska, śr. 56, 5 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Tace porodowe były okrągłe lub wielokątne i dekorowane z obu stron. Ich średnica wynosiła zazwyczaj ok. 50-65 cm, chociaż zdarzały się i większe, i mniejsze. Wykonywano je z drewna i malowano, a zintegrowane z deską obramienia i wybrane elementy przedstawienia były złocone lub srebrzone. Na awersach przedstawiano zazwyczaj sceny narracyjne bądź alegoryczne. Popularne były tematy związane z narodzinami, np. narodziny Marii, albo patrona Florencji św. Jana Chrzciciela; innym często podejmowanym motywem były triumfy oparte na poemacie Petrarki, a także opowieści z dzieł Boccaccia. Na rewersach umieszczano natomiast herby rodzin narodzonego potomka lub wyidealizowane wizerunki dzieci.
Największą popularnością deschi da parto cieszyły się w XV wieku, aczkolwiek najstarszym zachowanym egzemplarzem jest taca z 1383 roku. Bardzo późnym przykładem jest natomiast taca porodowa malowana przez Jacopa Pontorma ok. 1526 roku.
Jacopo Pontormo, desco da parto ze sceną „Narodzin św. Jana Chrzciciela”, ok. 1526 r., Gallerie degli Ufizzi, Florencja
Deschi da parto mogły powstawać na specjalne zamówienie i zlecenia takie przyjmowali wybitni artyści, najczęściej były to jednak wyroby warsztatów wyspecjalizowanych w wykonywaniu i dekorowaniu zarówno tac porodowych, jak i cassoni, czy spalliere. Tace porodowe, podobnie jak cassoni mogły powstawać w takich warsztatach seryjnie, posiadały typowe tematy, niekiedy nawet powtarzane ze wzorników i szablonów, a dopiero po zamówieniu dekorowano je herbami, czy emblematami skoligaconych rodzin.
Zwyczaj fundowania deschi da parto funkcjonował nie tylko wśród włoskich elit, tace porodowe znajdują się także w inwentarzach mniej zamożnych domostw, natomiast ich najskromniejszą odmianą były haftowane poduszki. Z czasem drewniane tace porodowe wyparły majolikowe misy, tzw. tafferie da parto (patrz il. poniżej), dekorowane (podobnie jak drewniane tace) scenami i motywami nawiązującymi do małżeństwa, miłości i płodności.
Florencja, tafferia da parto ze sceną "Narodzin Herkulesa", majolika z dekoracją Giovanniego Battisty Franco, ok. 1530-40, Victoria and Albert Museum, Londyn
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead