Podobrazie: różne gatunki kamienia
Starożytni pisarze wspominali o obrazach malowanych przez antycznych artystów na marmurze, jednak po kamień – rzadkie i niekonwencjonalne podobrazie malarskie, ponownie sięgnęli dopiero renesansowi artyści we Włoszech. Około 1530 roku zaczęli malować na łupku i marmurze. Z czasem wybór kamiennych podobrazi znacznie się poszerzył, obejmując alabaster, lapis lazuli, onyks, jaspis, agat i ametyst, a ze sztuką malowania na kamieniach zaczęli eksperymentować artyści także w innych miastach Europy.
Ze względu na ciężar i trudności w transporcie na podobraziach kamiennych nie powstawały monumentalne malowidła, były to raczej niewielkie obrazy religijne, mitologiczne i portrety. Artyści wykorzystywali kształt, strukturę, kolor, porowatość materiału, a także naturalne, wytworzone w procesach geologicznych wzory – żyłkowania i wszelkie inkluzje. Malując na marmurowej powierzchni artyści łączyli efekty pochodzące z naturalnych wybarwień i własnej sztuki. Częściowo odsłonięty kamień imitował chmury, aureole, wodę, skały i stawał się integralną częścią krajobrazu i całej kompozycji.
Kamienna powierzchnia przed nałożeniem farb wymagała specjalnego przygotowania. Gruntowano ją mieszaniną ciepłego oleju, żywic i roztopionego wosku, co zapewniało przyczepność farbie olejnej. Opracowaną przez Sebastiano del Piombo technikę malowania na kamieniu uważano za „tajną” i szczególnie ceniono efekty łączące to, co wytworzyła natura z kunsztem artystów.
Oto kilka przykładów różnorodnych podobrazi kamiennych i efektów artystycznych powstałych dzięki kolorom i strukturze materiałów:
ŁUPEK
Giorgio Vasari odnowienie starożytnej techniki malowania na kamieniu powiązał z Sebastiano del Piombo, nie jest to prawdą, ale artysta osiągnął w tej technice, w latach 30. XVI wieku, znakomite rezultaty. Tycjan tylko raz w swej karierze namalował obraz na łupku, wykorzystując jego chropowatą powierzchnię, dzięki której stworzył iluzję porowatej ludzkiej skóry.
Sebastiano del Piombo, „Pieta”, olej na łupku, 124 x 111,3 x 3,5 cm, 103 kg, Prado, Madryt
Tycjan, „Ecce Homo”, 1547, olej na łupku, 69 x 56 x 1,3 cm, Prado, Madryt
Lucas Heere (?), 1534–1584; „Potrójny portret”, ok. 1570; olej na łupku, 57.15 × 57.15 cm, Milwaukee Art Museum
Trzy postacie ubrane w modne kostiumy to mężczyźni. Prawdopodobnie są to wizerunki faworytów (mignons) znanego z homoseksualnych upodobań francuskiego króla Henryka III (1551-1589). Obraz od niedawna przypisywany jest Lucasowi de Heere, niderlandzkiemu malarzowi, który pracował w Paryżu i Fontainebleau w latach 1559–1561, a po 1567 r. w Londynie.
WAPIEŃ (BREKCJA, PIETRA PAESINA, LINEATO D’ARNO)
Antonio Tempesta, „Przeprawa przez Morze Czerwone”, 1610, olej na brekcji wapiennej, 38 x 56 cm, Szépművészeti Múzeum, Budapeszt
Antonio Tempesta wykorzystał naturalną pigmentację podłoża, malując na kamieniu osadowym składającym się z wielu rodzajów wapiennych okruchów, połączonych w skałę w wyniku działań geologicznych. Naturalne wzory na kamieniu tworzą rwące fale Morza Czerwonego, a bladozielone obszary bezpieczny, suchy ląd dla przeprawiających się Izraelitów.
Pietra paesina to skała osadowa składająca się głównie z wapienia; powstała na dnie morskim ok. 50 milionów lat temu. Jej wygląd związany jest ze skomplikowaną geologiczną historią, po przemianie z wapiennego mułu w kamień, skała pękała, a żyły kalcytowe wypełniły jej szczeliny, tworząc linie. Następnie wody gruntowe niosące żelazo i mangan nasyciły części skały, pozostawiając w niej plamy. Pietra paesina, zwana jest również marmurem krajobrazowym, obrazowym, albo ruinowym ze względu na liczne pęknięcia tworzące bogaty rysunek przypominający krajobrazy, budynki, czy ruiny.
Jacob van Swanenburg, „Kuszenie św. Antoniego”, ok. 1595-1605, olej na pietra paesina, kolekcja prywatna
Naturalna pietra paesina z kolekcji Opificio delle Pietre Dure we Florencji
Wzory i kolory pietra paesina wydają się być dziełem utalentowanego malarza, są jednak całkowicie naturalne. Procesy geologiczne wytworzyły formy, które wydają się odtwarzać zrujnowane miasta, wzburzone morza, zatoczki, skały, wulkany, góry. Pietra paesina była cenionym kamieniem kolekcjonerskim, wykorzystywanym nie tylko w malarstwie, ale też zdobienia mebli. Szczególnie ciekawe płyty były traktowane jako obrazy natury i pozostawiane bez ludzkiej interwencji, za wyjątkiem cięcia i polerowania.
Gatunek wapienia, zwany lineato dell'Arno (odmiana pietra paesina), używany przez artystów florenckich, stanowi idealne tło dla scen marynistycznych. Prążki w dolnej części naśladują falowanie morza.
Filippo Napoletano, „Galeony na morzu”, ok. 1617-21; olej na lineato d’Arno, 53 x 94 cm, Opificio delle Pietre Dure, Florencja
LAPIS LAZULI
Lapis lazuli to kamień półszlachetny wykorzystywany do produkcji najcenniejszego w dawnym malarstwie pigmentu – ultramaryny naturalnej. Wykorzystywano go również do inkrustacji, rzeźb i waz, a także, chociaż niezwykle rzadko, jako podobrazie malarskie. Piękny błękit kamienia naśladował niebo lub wodę.
Cavaliere d’Arpino, „Perseusz i Andromeda”, ok. 1593-94, olej na lapis lazuli, 20,2 × 15,6 × 0,7 cm, St. Louis Art Museum;
Orazio Gentileschi, „Dawid z głową Goliata”, 1611-12, olej na lapis lazuli, 25 x 19 cm, kolekcja prywatna
ALABASTER
Alabaster jest przejrzystym kamieniem, dzięki lekkości rysunku i struktury naśladuje w tym obrazie puszyste chmury i niebo. Kolumna w tle po prawej stronie to również niezamalowany kamień.
Orazio Gentileschi, „Zwiastowanie”, 1602-05, olej na alabastrze, 50 x 39 cm, The Alana Collection, Newark, Delaware
MARMUR
Kościół pw. Karola Boromeusza w Antwerpii został zbudowany z tego samego kamienia, na którym powstał obraz. Biały marmur z jasnoszarymi prążkami tworzy w obrazie elementy architektoniczne, kolumny, sklepienia, posadzki. Wykorzystanie kamiennego podobrazia nie imituje lecz wprost przywołuje materiał z jakiego zbudowany jest kościół.
Wilhelm van Ehrenberg, „Wnętrze kościoła jezuitów w Antwerpii” , 1668, olej na białym marmurze, 99 x 104 cm, Rubenshuis, Antwerpia
Vincenzo Mannozzi, „Flora”, 1640, olej na szarym marmurze, 81,5 x 66,5 cm, Haboldt-Pictura, Amsterdam; Szczególnie efektowne jest zestawienie w tej kompozycji chłodnego, szarego marmuru w tle z z nagą skórą Flory;
Alessandro Turchi, „Alegoria trzech cnót ludzkiej duszy”, ok. 1620; olej na marmurze, 43 x 32, kolekcja prywatna
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead