Anamorfoza
Anamorfoza to technika perspektywiczna, celowa deformacja całej kompozycji lub jej fragmentu. Zniekształcenie znika, a zdeformowany obraz wygląda poprawnie, dopiero wówczas, gdy obraz ogląda się pod odpowiednim kątem lub za pomocą wypukłych lustrzanych powierzchni, w przypadku niewielkich obiektów może to być nawet łyżka. Za jeden z najstarszych przykładów anamorfozy uznaje się rysunek Leonarda da Vinci znajdujący się na kartach „Kodeksu Atlantyckiego”; oglądany na wprost przedstawia głowę niemowlęcia, a z boku ludzkie oko.
Leonardo da Vinci, anamorfoza ludzkiego oka, „Kodeks Atlantycki”, folio 98 recto, Biblioteca Ambrosiana, Mediolan
Intrygującą deformację zastosował Hans Holbein w „Portrecie Ambasadorów” z 1533 roku. Na posadzce, pomiędzy bohaterami obrazu rozpościera się dziwny, rozmyty i wydłużony element. Jest on nieczytelny z przodu, jednak oglądany z prawej strony pod kątem ok. 30 stopni, „staje się” wizerunkiem ludzkiej czaszki. To przejmujące memento mori wpisane pomiędzy zestaw luksusowych przedmiotów, towarzyszących sportretowanym gentlemenom; symbol vanitas, przemijania i marności ziemskiego życia. Portret, zamówiony przez Jeana de Dinteville być może pierwotnie dekorował klatkę schodową jego rezydencji w Polisy. Wchodzący po schodach goście dopiero na łuku schodów, czyli z boku, mogli poprawnie odczytać wydłużony, abstrakcyjny kształt majaczący na obrazie.
Hans Holbein, „Portret ambasadorów”, 1533, National Gallery, Londyn (całość i fragment z anamorfozą czaszki)
Anamorfoza wykorzystywana była również do tworzenia iluzjonistycznych żartów, jak np. w przypadku „Portretu Edwarda VI” autorstwa Williama Scrotsa. Medalion był zapewne podarunkiem dla króla-chłopca. Poprawny widok wizerunku ukazywał się jedynie przez otwór umieszczony w konstrukcji ramy. Deformacji używano także aby zakamuflować przedstawienia erotyczne, heretyckie lub wywrotowe, a odczytywali je jedynie wtajemniczeni.
William Scrots (?), „Portret Edwarda VI”, 1546, National Portrait Gallery, Londyn (widok poprawny)
William Scrots (?), „Portret Edwarda VI”, 1546, National Portrait Gallery, Londyn (widok w anamorfozie)
Przekształcanie poprawnego widoku w anamorfozę zostało szczegółowo opisane przez Jeana-Françoisa Nicerona w „La Perspective curieuse” z 1638 roku. Wymaga, jak pokazują ilustracje z traktatu, przeniesienia „normalnego” rysunku ujętego w kratownicę o kątach prostych na siatkę trapezoidalną, podczas przenoszenia kształty kopiowanego elementu wydłużają się i deformują. Z tego powodu anamorfozę traktowano niekiedy metaforycznie, podkreślano, że poznanie prawdy o rzeczywistości jest kwestią perspektywy, punktu widzenia, sposobu percepcji, a może być ich wiele.
Jean-François Niceron, „La Perspective curieuse”, 1638, strona z instrukcją przekształcania poprawnego widoku w anamorfozę za pomocą siatki trapezoidalnej
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead